بررسی بازار صادرات محصولات گلخانه‌ای ایران
امروزه، کشاورزی دیگر فقط یک فعالیت محلی نیست. تولیدکنندگان هوشمند، با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین گلخانه‌ای، به بازارهای جهانی چشم دوخته‌اند. ایران با داشتن اقلیم متنوع، نیروی انسانی متخصص و سابقه طولانی در تولید محصولات باکیفیت، می‌تواند بازیگر مهمی در صادرات محصولات گلخانه‌ای باشد.
در این مقاله به بررسی دقیق بازار صادراتی این محصولات می‌پردازیم و فرصت‌ها، چالش‌ها و راهکارهای ورود به بازارهای جهانی را بررسی می‌کنیم.
محصولات گلخانه‌ای ایران چه مزیتی در بازار جهانی دارند؟
محصولات گلخانه‌ای ایران به‌دلیل تنوع اقلیمی، تولید در تمام فصول، طعم طبیعی، کیفیت بالا و هزینه تولید مناسب، از مزایای صادراتی قابل‌توجهی برخوردارند. این مزایا باعث شده ایران تأمین‌کننده‌ای رقابتی در بازارهای منطقه‌ای و جهانی باشد.
این ویژگی، همراه با تجربه بالای کشاورزان، استفاده از فناوری‌های نوین و هزینه پایین‌تر تولید نسبت به بسیاری از کشورها، ایران را به یک تأمین‌کننده قابل‌اعتماد برای بازارهای منطقه‌ای و جهانی تبدیل کرده است.
۱. تنوع اقلیمی = تنوع محصول:
ایران دارای اقلیم‌های متنوعی است که امکان تولید محصولات گلخانه‌ای مختلف را در فصول گوناگون فراهم می‌کند.
این کشور به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، دارای اقلیم‌های متنوعی از مناطق گرم و خشک گرفته تا مناطق سردسیر و مرطوب است. این تنوع اقلیم باعث می‌شود بتوان در نقاط مختلف کشور، محصولات گلخانه‌ای متفاوتی را در زمان‌های مختلف سال کشت و برداشت کرد. به‌عبارت دیگر، زمانی که برخی کشورها به‌دلیل سرما یا گرمای شدید قادر به تولید نیستند، ایران همچنان توانایی تولید و عرضه محصول تازه دارد. این قابلیت موجب می‌شود محصولات گلخانه‌ای ایران همواره در بازار جهانی حضور داشته باشند و بتوانند نیاز بازارهایی با کمبود محصول فصلی را به‌خوبی پاسخ دهند. به همین دلیل، تنوع اقلیمی به‌معنای واقعی، برابر با تنوع محصول و استمرار عرضه در بازار بین‌المللی است.
۲. کیفیت بالا:
یکی از ویژگی‌های برجسته محصولات گلخانه‌ای ایران، کیفیت بالا و طعم طبیعی آن‌هاست که در بسیاری از بازارهای جهانی مورد توجه قرار گرفته است. برخلاف برخی کشورها که بیشتر بر تولید انبوه و سرعت برداشت تمرکز دارند، در ایران بسیاری از کشاورزان گلخانه‌ای هنوز از روش‌های تولید سنتی یا نیمه‌صنعتی همراه با مراقبت دقیق استفاده می‌کنند.
همین موضوع باعث می‌شود میوه‌ها و سبزیجات گلخانه‌ای ایرانی، طعم، عطر و مزه‌ای اصیل و طبیعی داشته باشند. همچنین استفاده کمتر از مواد شیمیایی در برخی مناطق تولید، و بهره‌گیری از آب و خاک باکیفیت، بر سلامت و طعم نهایی محصول تأثیر مثبتی گذاشته است. این ویژگی‌ها باعث می‌شود محصولات گلخانه‌ای ایران در مقایسه با برخی رقبا، گزینه‌ای جذاب‌تر برای مصرف‌کنندگان خارجی باشند که به‌دنبال محصولات سالم، خوش‌طعم و طبیعی هستند.
۳. هزینه تولید مناسب:
هزینه تولید مناسب یکی از مهم‌ترین مزیت‌های رقابتی محصولات گلخانه‌ای ایران در بازارهای بین‌المللی به شمار می‌رود. به‌دلیل وجود نیروی کار متخصص و نسبتاً ارزان، دسترسی به زمین‌های کشاورزی با قیمت مناسب، و همچنین استفاده از منابع محلی برای تأمین انرژی و آب، هزینه نهایی تولید در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای رقیب پایین‌تر است.
این موضوع به تولیدکنندگان ایرانی این امکان را می‌دهد که محصولاتی با قیمت رقابتی وارد بازار جهانی کنند، بدون اینکه از کیفیت آن کاسته شود. علاوه بر این، در برخی مناطق کشور، دولت یا نهادهای محلی از پروژه‌های گلخانه‌ای حمایت مالی یا تسهیلاتی می‌کنند که می‌تواند هزینه‌های اولیه را نیز کاهش دهد. در نتیجه، تولیدکنندگان ایرانی با حفظ کیفیت، توانایی رقابت در بازارهای صادراتی از نظر قیمت را نیز دارند، که این یک مزیت کلیدی برای افزایش سهم ایران در تجارت جهانی محصولات گلخانه‌ای است.
بازارهای هدف صادرات محصولات گلخانه‌ای ایران
1. کشورهای همسایه
کشورهایی مانند عراق، ترکمنستان و روسیه از بزرگ‌ترین و در دسترس‌ترین بازارهای صادراتی برای محصولات گلخانه‌ای ایران به‌شمار می‌روند. نزدیکی جغرافیایی باعث شده زمان حمل‌ونقل کوتاه‌تر و هزینه لجستیک بسیار پایین‌تر باشد، که برای محصولات تازه و مانند صیفی‌جات گلخانه‌ای یک مزیت کلیدی محسوب می‌شود.
از سوی دیگر، تشابه ذائقه غذایی و ترجیح مصرف‌کنندگان این کشورها به محصولات خوش‌طعم و طبیعی، فرصت بسیار مناسبی برای صادرات ایجاد کرده است. بازارهایی مانند عراق، به‌ویژه به دلیل وابستگی بالا به واردات محصولات غذایی، همواره تقاضای پایداری برای محصولات ایرانی دارند.
در مورد روسیه نیز، با وجود اینکه این کشور تولیدات داخلی گسترده‌ای دارد، اما به‌دلیل اقلیم سرد و فصول محدود کشت، در بسیاری از مواقع نیازمند واردات از کشورهای همسایه جنوبی خود مانند ایران است. به‌علاوه، تنش‌های ژئوپلیتیکی و تحریم‌های غرب علیه روسیه، فرصت صادرات مستقیم از ایران به این کشور را فراهم کرده است، به‌ویژه برای محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی، خیار، فلفل دلمه‌ای و سبزیجات تازه.
اگر تولیدکنندگان ایرانی بتوانند با بسته‌بندی مناسب، زمان‌بندی درست برداشت، و هماهنگی با سیستم‌های حمل‌ونقل زمینی و ریلی، کیفیت محصول را تا لحظه تحویل حفظ کنند، کشورهای همسایه می‌توانند به یکی از پایدارترین بازارهای صادراتی ایران تبدیل شوند.
2. کشورهای حوزه خلیج فارس
کشورهای امارات متحده عربی، کویت و عمان از واردکنندگان اصلی محصولات کشاورزی در منطقه به‌شمار می‌روند. اقلیم گرم و خشک این کشورها، که امکان تولید پایدار محصولات کشاورزی را محدود کرده، باعث شده آن‌ها به‌شدت به واردات وابسته باشند. ایران به‌دلیل نزدیکی جغرافیایی، خطوط حمل‌ونقل دریایی و هوایی کوتاه، و توانایی تولید محصول در طول سال، موقعیتی ممتاز برای تأمین بازار این کشورها دارد.
بازار این کشورها به‌ویژه برای محصولات باکیفیت و با ظاهر زیبا اهمیت ویژه‌ای دارد. در واقع، طراحی بسته‌بندی شکیل، برچسب‌گذاری دقیق به زبان عربی یا انگلیسی، و برخورداری از گواهی‌های سلامت و کیفیت در تصمیم‌گیری خریداران این کشورها بسیار تأثیر‌گذار است. به‌عنوان مثال، فلفل دلمه‌ای رنگی، توت‌فرنگی، گوجه فرنگی، سبزیجات تازه و گل‌های شاخه‌بریده از جمله محصولاتی هستند که می‌توانند با بسته‌بندی حرفه‌ای و استانداردهای صادراتی، جایگاه مناسبی در فروشگاه‌های لوکس مواد غذایی در شهرهایی مثل دبی و کویت‌سیتی پیدا کنند.
همچنین، وجود جمعیت بالای مهاجران ایرانی و کشورهای فارسی‌زبان در برخی از این کشورها، می‌تواند به‌عنوان یک نقطه قوت برای بازاریابی مستقیم یا غیرمستقیم محصولات ایرانی استفاده شود. در مجموع، با رعایت اصول صادرات حرفه‌ای، کشورهای حوزه خلیج فارس می‌توانند به بازارهای بسیار سودآوری برای تولیدکنندگان گلخانه‌ای ایران تبدیل شوند.
3. بازارهای اروپایی
اگرچه نفوذ به بازارهای اروپایی رقابتی و چالش‌برانگیز است، اما برای تولیدکنندگان حرفه‌ای ایرانی، کاملاً دست‌یافتنی است. کشورهای آلمان، فرانسه و سایر اعضای اتحادیه اروپا از مصرف‌کنندگان سخت‌گیر و قانون‌مند در حوزه کشاورزی هستند. برای ورود به این بازارها، رعایت استانداردهای دقیق بسته‌بندی، کنترل کیفیت، و اخذ گواهی‌های بین‌المللی ضروری است. گواهی گلوبال گپ (GlobalG.A.P. Good Agricultural Practices) یکی از مهم‌ترین مدارکی است که نشان می‌دهد محصول طبق اصول ایمنی غذایی، سلامت محیط زیست و رفاه نیروی کار تولید شده است. همچنین باید آزمایش‌های مربوط به باقی‌مانده سموم (MRL) انجام و در حد مجاز تعیین‌شده توسط اتحادیه اروپا باشد. علاوه بر این، گواهی‌هایی نظیر HACCP، ISO 22000 و گواهی ارگانیک (در صورت امکان) می‌توانند ارزش افزوده بالایی به محصولات بدهند. با رعایت این استانداردها، محصولات گلخانه‌ای ایران می‌توانند با قدرت بیشتری وارد بازارهای اروپایی شده و سهم پایداری از صادرات به این مناطق کسب کنند.
چالش‌های اصلی در مسیر صادرات محصولات گلخانه‌ای
- عدم ثبات در قوانین صادراتی
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که فعالان حوزه صادرات محصولات گلخانه‌ای ایران با آن مواجه‌اند، عدم ثبات در قوانین و مقررات صادراتی است. این تغییرات ممکن است شامل ممنوعیت‌های ناگهانی صادرات، تغییر در تعرفه‌های گمرکی، الزام به دریافت مجوزهای جدید، تغییرات در نرخ ارز یا حتی بخشنامه‌هایی باشد که بدون اطلاع قبلی ابلاغ می‌شوند.
این بی‌ثباتی‌ها باعث می‌شود برنامه‌ریزی بلندمدت برای صادرات بسیار دشوار شود. تولیدکننده یا صادرکننده‌ای که ماه‌ها برای آماده‌سازی محصول، بسته‌بندی، مذاکره با مشتری خارجی و هماهنگی حمل‌ونقل تلاش کرده، ممکن است در آخرین لحظه با یک بخشنامه جدید مواجه شود که روند صادرات را متوقف یا بسیار پرهزینه کند.
این وضعیت نه‌تنها اعتماد صادرکنندگان داخلی را کاهش می‌دهد، بلکه باعث بی‌اعتمادی خریداران خارجی نسبت به تأمین‌کنندگان ایرانی نیز می‌شود. از نگاه آن‌ها، اگر کشوری نتواند به‌صورت منظم و پایدار کالا صادر کند، ریسک همکاری با آن بالاست و ترجیح می‌دهند از کشورهای رقیب مانند ترکیه، مراکش یا مصر خرید کنند.
برای حل این مشکل، نیاز به ثبات در تصمیم‌گیری‌های دولتی، ایجاد چارچوب مشخص برای صادرات محصولات کشاورزی، و شفاف‌سازی قوانین و بخشنامه‌ها وجود دارد. همچنین ایجاد نهادهای پشتیبان صادراتی که از تولیدکنندگان و صادرکنندگان در برابر تغییرات ناگهانی حمایت کنند، می‌تواند به ایجاد اعتماد و رشد صادرات کمک شایانی نماید. - مشکلات بسته‌بندی و برندسازی
یکی از چالش‌های جدی صادرات محصولات گلخانه‌ای ایران، ضعف در بسته‌بندی حرفه‌ای و نبود برندسازی مؤثر است. بسیاری از محصولات باکیفیت ایرانی، به‌دلیل نداشتن بسته‌بندی مناسب، یا به‌صورت فله‌ای و بدون نام تجاری صادر می‌شوند. این در حالی است که در بازارهای جهانی، ظاهر محصول، طراحی بسته‌بندی و هویت برند نقش بسیار مهمی در جلب اعتماد خریداران و مصرف‌کنندگان دارد.
در بسیاری از موارد، محصولات ایرانی پس از صادرات، با نام و برند کشورهای دیگر بسته‌بندی مجدد شده و فروخته می‌شوند. به عبارت دیگر، ارزش افزوده اصلی نصیب کشور مقصد می‌شود نه تولیدکننده ایرانی. این مسئله به‌ویژه در مورد محصولاتی مانند فلفل دلمه‌ای، گوجه‌فرنگی، توت‌فرنگی و سبزیجات تازه بسیار رایج است.
از طرفی، طراحی بصری ضعیف، نبود اطلاعات دقیق روی بسته‌بندی (مانند تاریخ تولید، شیوه نگهداری، گواهی‌های سلامت، اطلاعات تماس و…) و عدم تطابق با استانداردهای کشور مقصد باعث می‌شود محصولات ایرانی نتوانند با رقبایی مانند ترکیه، اسپانیا یا مراکش رقابت کنند؛ حتی اگر از نظر کیفیت برتر باشند.
در حوزه برندسازی نیز، بسیاری از تولیدکنندگان هنوز برند تجاری مشخص، لوگو، پیام برند و استراتژی بازاریابی ندارند. این در حالی است که برندهای موفق کشاورزی، حتی در بازارهای سنتی، ارزش محصول را چند برابر کرده‌اند. ایجاد برند قوی، امکان حضور در فروشگاه‌های زنجیره‌ای، ورود به بازارهای آنلاین بین‌المللی و ایجاد مشتریان وفادار را فراهم می‌سازد.
برای حل این مشکل، سرمایه‌گذاری در طراحی بسته‌بندی، دریافت مشاوره برندینگ، آموزش بازاریابی بین‌المللی و همکاری با شرکت‌های متخصص در صادرات کشاورزی، می‌تواند تحولی بزرگ در آینده صادرات محصولات گلخانه‌ای ایران ایجاد کند.
- نبود بازاریابی هدفمند
یکی از موانع مهم در مسیر توسعه صادرات محصولات گلخانه‌ای ایران، فقدان بازاریابی هدفمند و حرفه‌ای است. بسیاری از تولیدکنندگان و حتی صادرکنندگان ایرانی هنوز با اصول بازاریابی مدرن آشنا نیستند یا آن را جدی نمی‌گیرند. این در حالی است که در دنیای امروز، صرفاً داشتن محصول باکیفیت برای موفقیت در بازارهای جهانی کافی نیست؛ بلکه نحوه معرفی، ارائه و ارتباط با خریدار، نقشی تعیین‌کننده دارد.
در بیشتر موارد، بازاریابی صادراتی به روش‌های سنتی مانند معرفی از طریق واسطه‌ها یا شرکت‌های بازرگانی محدود شده است. در حالی که با استفاده از دیجیتال مارکتینگ (Digital Marketing) می‌توان به‌صورت مستقیم، کم‌هزینه و مؤثر به بازارهای هدف دست یافت. ابزارهایی مانند وب‌سایت چندزبانه حرفه‌ای، بازاریابی محتوایی (Content Marketing)، ایمیل مارکتینگ، تبلیغات آنلاین هدفمند (Google Ads)، و فعالیت در شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی (مانند LinkedIn، Instagram یا حتی TikTok برای معرفی محصولات) می‌توانند مسیر ورود به بازار جهانی را بسیار هموارتر و سریع‌تر کنند.
همچنین استفاده از پلتفرم‌های B2B بین‌المللی مانند Alibaba، Tradekey، Global Sources یا EC21، فرصتی فوق‌العاده برای معرفی محصولات، دریافت استعلام قیمت و ارتباط با خریداران بین‌المللی فراهم می‌کند. با این حال، بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی یا در این پلتفرم‌ها حضور ندارند، یا پروفایل‌های غیرحرفه‌ای و غیر‌فعالی دارند که باعث بی‌اعتمادی خریداران می‌شود.
نبود استراتژی بازاریابی هدفمند باعث می‌شود تولیدکننده نداند که محصولش برای کدام بازار مناسب‌تر است، مشتریان هدف او چه کسانی هستند، چه ارزشی برایشان مهم است، و از چه کانالی باید به آن‌ها دسترسی پیدا کند. این خلأ، فرصت‌های صادراتی را از بین می‌برد و راه را برای رقبای منطقه‌ای باز می‌گذارد.
برای حل این مشکل، آموزش بازاریابی بین‌المللی، حضور در نمایشگاه‌های تخصصی، همکاری با مشاوران دیجیتال مارکتینگ، و ایجاد زیرساخت‌های حرفه‌ای برای برندهای کشاورزی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. آینده صادرات در دستان کسانی است که بازار را بشناسند و ارتباط مؤثر با آن برقرار کنند.
چگونه وارد بازار صادراتی شویم؟
مرحله اول: شناخت بازار هدف
قبل از هر چیز، باید بدانید چه کشورهایی به محصول شما نیاز دارند، قیمت بازار چقدر است، و مشتریان چه انتظاراتی دارند. استفاده از ابزارهایی مانند Google Trends، LinkedIn، یا پلتفرم‌های B2B مانند Alibaba می‌تواند مفید باشد.
مرحله دوم: آماده‌سازی محصول برای صادرات
- استفاده از بسته‌بندی مقاوم و زیبا
- رعایت استانداردهای بهداشتی و دریافت گواهی‌ها
- درج اطلاعات به زبان کشور مقصد روی بسته‌ها
مرحله سوم: بازاریابی و یافتن خریدار
- حضور فعال در نمایشگاه‌های کشاورزی
- ساخت وب‌سایت چندزبانه با معرفی کامل محصولات
- استفاده از شبکه‌های اجتماعی و ایمیل مارکتینگ هدفمند
مرحله چهارم: همکاری با شرکت‌های بازرگانی معتبر
اگر در ابتدای مسیر صادرات هستید و تجربه کافی در زمینه امور گمرکی، حمل‌ونقل بین‌المللی، دریافت مجوزها، مذاکرات خارجی یا دریافت وجه از مشتریان خارجی ندارید، همکاری با شرکت‌های بازرگانی معتبر و باتجربه می‌تواند راهکاری هوشمندانه برای شروع باشد. این شرکت‌ها به‌دلیل آشنایی کامل با روند صادرات، شبکه ارتباطی قوی و شناخت بازارهای هدف، می‌توانند به‌عنوان یک پل ارتباطی مطمئن بین شما و خریداران خارجی عمل کنند.
در این نوع همکاری، شرکت بازرگانی می‌تواند نقش‌های مختلفی ایفا کند؛ از بررسی بازار هدف و مذاکره با مشتریان خارجی گرفته تا ثبت سفارش، صدور پیش‌فاکتور، انجام تشریفات گمرکی، هماهنگی حمل‌ونقل، بیمه و پیگیری پرداخت ارزی. این موضوع به شما اجازه می‌دهد بدون دغدغه‌های پیچیده اداری و حقوقی، تمرکز خود را بر تولید باکیفیت و تأمین به‌موقع بگذارید.
همکاری با یک شرکت بازرگانی معتبر همچنین باعث می‌شود که ریسک‌های صادراتی کاهش یابد؛ مانند مشکلات بازگشت کالا به‌دلیل نقص مدارک، تأخیر در پرداخت وجه، یا گیر کردن محموله در گمرک مقصد. علاوه بر این، شرکت‌های حرفه‌ای معمولاً در بازارهای هدف اعتبار دارند و می‌توانند با قدرت چانه‌زنی بالاتر، قراردادهایی با سود بیشتر برای شما ایجاد کنند.
نکته مهم این است که در انتخاب شریک بازرگانی خود دقت کنید. شرکت‌هایی را انتخاب کنید که رزومه موفق در حوزه صادرات محصولات کشاورزی یا گلخانه‌ای داشته باشند، دارای مجوز رسمی و قابل پیگیری باشند، و به‌صورت شفاف درباره هزینه‌ها، تعهدات و سهم طرفین اطلاع‌رسانی کنند.
در نهایت، اگرچه همکاری با شرکت بازرگانی ممکن است درصدی از سود شما را کاهش دهد، اما در مقابل امنیت، تسهیل فرآیند و کاهش ریسک صادرات را برای شما به همراه دارد، به‌ویژه زمانی که در حال برداشتن اولین گام‌های جدی در بازار بین‌المللی هستید.
آینده صادرات محصولات گلخانه‌ای ایران
با افزایش سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین مانند هیدروپونیک، هوشمندسازی گلخانه‌ها و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، می‌توان کیفیت و بهره‌وری را بالا برد و در نتیجه، بازار صادراتی بزرگ‌تری را به دست آورد.
اگر بتوانیم یک سیستم منظم برای صادرات ایجاد کنیم (از تولید تا حمل‌ونقل و فروش)، ایران می‌تواند یکی از قطب‌های صادرات محصولات گلخانه‌ای در منطقه و حتی جهان شود.
سخن پایانی
صادرات محصولات گلخانه‌ای ایران نه‌تنها یک فرصت اقتصادی بزرگ برای تولیدکنندگان داخلی است، بلکه راهی برای تثبیت جایگاه کشور در بازارهای جهانی کشاورزی به‌شمار می‌رود. ایران با برخورداری از تنوع اقلیمی، کیفیت بالای محصولات، طعم طبیعی، و هزینه تولید رقابتی، پتانسیل بالایی برای تأمین نیاز بازارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دارد.
بازارهایی همچون کشورهای همسایه، حوزه خلیج فارس و حتی اروپا، هر کدام با شرایط خاص خود، می‌توانند مقصد مناسبی برای صادرات محصولات گلخانه‌ای ایران باشند. با این حال، مسیر صادرات بدون چالش نیست. مسائلی مانند بی‌ثباتی قوانین، ضعف در بسته‌بندی و برندسازی، نبود بازاریابی دیجیتال هدفمند و آگاهی محدود نسبت به الزامات صادراتی، از موانعی هستند که باید با برنامه‌ریزی، آموزش و حمایت بر آن‌ها غلبه کرد.
موفقیت در این مسیر نیازمند نگاه حرفه‌ای، استفاده از ابزارهای نوین، همکاری با شرکت‌های بازرگانی باتجربه و رعایت دقیق استانداردهای بین‌المللی است. در کنار آن، ایجاد زیرساخت‌های صادراتی پایدار و حمایت دولت از تولیدکنندگان می‌تواند سکوی پرتابی برای شکوفایی بیشتر این بخش مهم از کشاورزی ایران باشد.
آیا تجربه‌ای در زمینه صادرات دارید یا به فکر ورود به این حوزه هستید؟ در بخش نظرات با ما در میان بگذارید!
پرسش‌های متداول
محصولات گلخانه‌ای ایران بیشتر به کدام کشورها صادر می‌شوند؟
بیشترین صادرات محصولات گلخانه‌ای ایران به کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان، پاکستان، آذربایجان و روسیه انجام می‌شود. همچنین کشورهای حوزه خلیج فارس مانند امارات، قطر، عمان و کویت از مشتریان مهم محصولات ایرانی هستند. با رعایت استانداردها، امکان صادرات به بازارهای اروپایی نیز وجود دارد.
برای صادرات محصولات گلخانه‌ای چه گواهی‌هایی لازم است؟
برای ورود به بازارهای بین‌المللی، به‌ویژه اروپا، دریافت گواهی‌هایی مانند GlobalG.A.P.، باقی‌مانده مجاز سموم (MRL)، HACCP، ISO 22000 و در صورت امکان، گواهی ارگانیک ضروری یا بسیار توصیه‌شده است.
چگونه می‌توان بازار هدف صادراتی مناسب را شناسایی کرد؟
با بررسی داده‌های صادراتی، استفاده از ابزارهایی مانند Google Trends، ITC Trade Map، پلتفرم‌های B2B مانند Alibaba و مطالعه گزارش‌های بازار کشورهای مختلف، می‌توان بازار هدف مناسبی برای هر نوع محصول شناسایی کرد.
