فواید و مضرات گوجه فرنگی با توجه به میزان و نحوه مصرف آن مورد بحث قرار می‌گیرد. گوجه فرنگی حاوی مواد مغذی مختلفی است و می‌توان انتظار داشت که اثرات مثبت و مفیدی بر بدن داشته باشد. این محصول سرشار از کاروتنوئیدهای رنگدانه طبیعی مانند بتاکاروتن است که به عنوان منبع اصلی آنتی اکسیدان لیکوپن مورد معرفی قرار می‌گیرد. گوجه فرنگی علاوه بر اینکه یک میوه خوشمزه و مفید به شمار می‌رود؛ در اغلب غذاهای ایرانی کاربرد دارد و سبب ایجاد طعم و مزه متفاوت می‌شود. به طوری که پس از واردات گوجه فرنگی به ایران و آشنایی ایرانیان با کاشت و پرورش این محصول، بسیاری از غذاهای ایرانی رنگ قرمز را به خود گرفتند. همین موضوع باعث شد تا ذائقه ایرانیان به استفاده از این میوه در غذاهای مختلف عادت کند و تنوع بیشتری در مزه و طعم غذاها حاصل شود. از این رو با توجه به نقشی که این محصول غذایی می‌تواند در عملکرد بدن داشته باشد، در ادامه قصد داریم به طور جزیی به فواید و مضرات این میوه پرطرفدار بپردازیم.
فواید گوجه فرنگی:
گوجه فرنگی‌های قرمز روشن سرشار از مواد مغذی هستند. رنگ قرمز گوجه فرنگی از لیکوپن بوده که باید گفت لیکوپن، نوعی کاروتنوئید است. گفته می‌شود لیکوپن در پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با سبک زندگی و سرکوب پیری موثر واقع می‌شود. هر چند که اطلاعات مربوط به لیکوپن به تازگی به دست آمده؛ اما شواهد بسیاری بر فواید و خواص این ماده وجود دارد. در ادامه برخی از بارزترین مزایایی که می‌توان نسبت به گوجه فرنگی مطرح نمود، مورد بحث قرار گرفته است:
کمک به عملکرد سیستم ایمنی
گوجه فرنگی در ساختار خود حاوی مقدار متعادلی ویتامین C است که به زیبایی پوست شما کمک می‌کند و از سرماخوردگی جلوگیری می‌نماید. این ویتامین توانایی محافظت از سلول‌های بدنی را دارد و می‌تواند از آسیب و تخریب آن‌ها جلوگیری کند. علاوه بر ویتامین C، در این میوه ویتامین E هم وجود دارد که پیری را سرکوب می‌کند، پتاسیم که به از بین بردن نمک کمک می‌کند و فیبر غذایی که محیط روده را تنظیم می‌کند، از دیگر مواد موجود در گوجه فرنگی هستند. در نتیجه عملکرد سیستم ایمنی بدن به طور کاملی تحت کنترل قرار می‌گیرد که به این واسطه می‌توان بهبود فعالیت بدنی را تعریف کرد. به علاوه باید افزود که بتاکاروتن، آنتی اکسیدان‌هایی که به تقویت سیستم ایمنی بدن شما کمک می‌کند، در مقادیر بالا در گوجه فرنگی وجود دارند. تحقیقات نشان داده است که آب گوجه فرنگی به طور قابل توجهی سطح سلول‌های ایمنی از جمله سلول‌های کشنده طبیعی را که ویروس‌ها را دفع می‌کنند، افزایش می‌دهد.
کاهش خطر ابتلا به سرطان
از دیگر مزایا و یا به عبارتی فوایدی که می‌توان در رابطه با مصرف گوجه فرنگی مورد بحث قرار داد، تاثیر آن در کاهش خطر ابتلا به سرطان است. گوجه فرنگی سرشار از کاروتنوئیدهای رنگدانه طبیعی مانند بتاکاروتن و لیکوپن است. بتاکاروتن و لیکوپن دارای اثرات آنتی اکسیدانی هستند که عملکرد اکسیژن فعال را سرکوب می‌کنند و انتظار می‌رود در پیشگیری از تصلب شرایین و سرطان موثر باشند.
در واقع باید گفت که لیکوپن دارای اثر سرکوب رشد سلول‌های سرطانی مانند سرطان سینه، سرطان ریه و سرطان رحم است و همچنین دارای اثر محافظت از پوست در برابر اشعه ماوراء بنفش بوده که باعث سرطان پوست می‌شود. از این رو برای مصرف موثر لیکوپن، توصیه می‌شود گوجه فرنگی را بپزید تا به این وسیله دیواره‌های سلولی شکننده‌تر شده و جذب آن‌ها در بدن آسان‌تر شود.
بهبود سلامت قلب
بسیاری از یافته‌ها و تحقیقات نشان از تاثیر گوجه فرنگی بر عملکرد قلب دارند؛ به طوری که گفته می‌شود مصرف روزانه گوجه فرنگی می‌تواند سطح کلسترول و تری گلیسیرید را بهبود بخشد. همچنین گزارش شده که آنتی اکسیدان‌هایی مانند لیکوپن، ویتامین C و فلاونوئیدها می‌توانند به پیشگیری یا بهبود دیابت نوع 2، بیماری قلبی و سکته کمک کنند. از این رو سازوکار و عملکرد این میوه در بدن به گونه‌ای است که هنگامی که کلسترول بد LDL توسط اکسیژن فعال اکسید می‌شود، تبدیل به LDL اکسیده می‌شود.
از طرفی می‌توان به این موضوع اشاره کرد که بر اساس مطالعات به دست آمده، مصرف همزمان گوجه فرنگی و روغن زیتون می‌تواند به پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی مانند انفارکتوس میوکارد ناشی از تصلب شرایین کمک کند. با توجه به اینکه گوجه فرنگی حاوی پتاسیم، کاروتن، ویتامین C، گروه B و کورستین است، توانایی تقویت مویرگ‌ها را دارد. در این حالت پتاسیم سدیم را از بدن دفع می‌کند، فشار خون را کاهش می‌دهد و همراه با کورستین که رگ‌های خونی را تقویت می‌کند، مانع بیماری‌ها و مشکلات قلبی می‌شود.
جلوگیری از یبوست
گوجه فرنگی سرشار از پکتین بوده که این ماده به عنوان یک فیبر غذایی محلول در آب مورد معرفی قرار می‌گیرد. این فیبر خوراکی محلول، در معده یا روده جذب نمی‌شود، اما به آرامی به روده بزرگ منتقل می‌شود و مدفوع را نرم کرده و به این ترتیب فرآیند دفع را تسهیل می‌کند. علاوه بر این، اسید سیتریک که در گوجه فرنگی نیز وجود دارد، ترشح شیره‌های گوارشی را تقویت می‌کند و در نتیجه عملکرد دستگاه گوارش را بهبود می‌بخشد.
در واقع بهبود حرکات روده که تحت تاثیر این فیبر صورت می‌گیرد، عاملی برای دفع سریع و راحت خواهد بود. به همین دلیل خوردن سوپ و خوراکی‌هایی که با گوجه فرنگی پخته شده باشند، می‌تواند مشکلات مربوط به یبوست را برطرف کند.
محافظت در برابر سندرم متابولیک
سندرم متابولیک گروهی از شرایط سلامتی است که خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت، سکته مغزی و بیماری‌ها و مشکلاتی از این دست را افزایش می‌دهد. اینجاست که ترکیبات موجود در گوجه فرنگی تری گلیسیرید انباشته شده در خون، کبد و ماهیچه‌ها را کاهش داده و باعث افزایش مصرف انرژی می‌شود. به گفته محققان، زنانی که به یائسگی رسیده‌اند، سطح تری گلیسیرید بالایی دارند و مصرف انرژی آن‌ها کاهش می‌یابد.
برخی مطالعات در این زمینه نشان داده که وقتی زنان بالغ 200 میلی لیتر آب گوجه فرنگی را دو بار در روز قبل از صبحانه و شام مصرف می‌کنند، انرژی مصرفی آن‌ها افزایش می‌یابد و در نتیجه سطوح بالای تری گلیسیرید بعد از 4 تا 8 هفته بهبود می‌یابد.
کاهش خطر دیابت نوع 2
دیابت نوع 2 به عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در میان جوانان، باید با توجه به فاکتورهای پیشگیرانه، جلوگیری شود. از این رو خوردن گوجه فرنگی هم به یکی از این راهکارهای درمانی تبدیل شده. همانطور که گفته شد، رنگ قرمز گوجه فرنگی از لیکوپن می‌آید که این لیکوپن به عنوان رنگدانه طبیعی موجود در گوجه فرنگی، به دلیل اثر محافظتی در برابر دیابت و چاقی توجه بسیاری را به خود جلب می‌کند. خواص آنتی اکسیدانی لیکوپن برای محافظت از بدن در برابر عوامل پیری، کاهش التهاب در بدن و کاهش خطر سکته نشان داده شده است.
در واقع باید گفت لیکوپن در مصارف صبحانه احتمال افزایش سطح قند خون را کاهش می‌دهد. همچنین انتظار می‌رود لیکوپن موجود در گوجه فرنگی باعث افزایش عملکرد انسولین و کاهش سطح قند خون شود. علاوه بر این گوجه فرنگی نوعی غذا با GI پایین است که به راحتی سطح قند خون را افزایش نمی‌دهد و در میان دیگر انواع سبزیجات، به نسبت کربوهیدرات کمی دارد.
علاوه بر مزایا و فوایدی که تا اینجا در رابطه با مصرف گوجه فرنگی گفته شد، موارد دیگری هم وجود دارد که می‌توان در رابطه با عملکرد مثبت این میوه برای بدن مورد بحث و بررسی قرار داد. به همین دلیل استفاده از این محصول در اغلب غذاهای ایرانی جا پیدا کرده است.
مضرات گوجه فرنگی
مصرف گوجه فرنگی هم مانند هر ماده غذایی دیگری، در صورتی که با عدم توجه نسبت به تعادل غذایی همراه باشد، می‌تواند مشکلاتی را برای عملکرد بدن به همراه آورد. در ادامه برخی از بارزترین مشکلاتی که در رابطه با مصرف بیش از حد گوجه فرنگی مطرح می‌شود، مورد بررسی قرار گرفته:
لیکوپن‌درمی
همانطور که گفته شد، لیکوپن یک کاروتنوئید رژیمی است که در گوجه فرنگی وجود دارد. این ماده با وجود تاثیرات مثبتی که برای سلامتی دارد، می‌تواند در صورت استفاده بیش از حد مضراتی را به همراه داشته باشد که این موضوع با توجه به وجود مقادیر بالای لیکوپن در گوجه فرنگی، سبب سهولت مصرف بیش از حد آن می‌شود. در نتیجه، زیاده روی در خوردن گوجه فرنگی می‌تواند عوارض جانبی مضری بر سلامتی ایجاد کند.
نکته‌ای که در رابطه با عوارض لیکوپن مطرح می‌شود، در خصوص تغییرات رنگ پوست و کدر شدن پوست است. در واقع باید گفت زیاده‌روی در خوردن گوجه فرنگی ممکن است با ایجاد لیکوپن‌درمی به پوست شما آسیب برساند.
رفلاکس معده
از دیگر مشکلاتی که عدم توجه به مقدار مصرف گوجه فرنگی ایجاد می‌کند، رفلاکس اسید معده است. گوجه و سبزیجاتی با خاصیت مشابه آن، می‌تواند اسفنکتر تحتانی مری (LES) را شل کنند، ماهیچه‌ای که معده را از مری جدا کرده و به اسید معده اجازه می‌دهد به مری برگردد. به همین دلیل اگر مستعد رفلاکس اسید هستید، توصیه می‌شود مصرف این مواد را محدود کنید.
در حقیقت باید گفت گوجه فرنگی ممکن است برای سلامت قلب مفید باشد، اما محتوای اسیدی بالای آن باعث سوزش سر دل می‌شود. در نتیجه توصیه می‌شود برای کنترل رفلاکس اسید، از خوردن گوجه فرنگی تازه خودداری کنید و توجه داشته باشید که کنسرو گوجه فرنگی، آب گوجه فرنگی و سایر محصولات گوجه فرنگی نیز در فهرست غذاهای GERD قرار دارند که باید از مصرف بیش از حد آن‌ها اجتناب کرد.
مشکلات ادراری
گوجه فرنگی به دلیل اسیدی بودن، توانایی تحریک مثانه شما را دارد. این موضوع سبب شده تا گوجه فرنگی یکی از اصلی‌ترین غذاهایی باشد که باعث بی‌اختیاری ادرار می‌شود. بروز این دسته از مشکلات عموما در صورت استفاده بیش از حد گوجه فرنگی خودنمایی می‌کند و در میان افرادی که مشکل در مثانه دارند، به مراتب پررنگ‌تر خواهد بود.
در این صورت اگر متوجه شدید که به گوجه فرنگی حساسیت خاصی دارید و مثانه شما تحریک می‌شود، بهتر است در راستای بهبود مشکل، محصولات گوجه فرنگی مانند سس پاستا و پیتزا، سس کچاپ و سالسا و مواردی از این دسته را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
مشکلات گوارشی
خوردن بیش از حد گوجه فرنگی همچنین می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی مانند معده درد، گاز معده، نفخ و اسهال در برخی افراد شود. گوجه فرنگی حاوی اسید اسکوربیک و سایر ترکیبات اسیدی است که زیاده‌روی در مصرف آن می‌تواند به معده آسیب برساند.
به علاوه در صورتی که افراد مستعد به مشکلات گوارشی باشند، خوردن زیاد گوجه فرنگی می‌تواند تاثیرات منفی بیشتری به همراه داشته باشد. در واقع بحث رفلاکس معده هم در این زمینه قابل بررسی است.
تا اینجا به طور کلی به فواید و مضرات گوجه فرنگی پرداخته شد. این محصول فاکتورهای مصرفی به خصوصی دارد تا به سلامت افراد آسیبی وارد نکند. از این رو باید گفت گوجه فرنگی خوراکی مفید و سرشار از مواد مغذی است که می‌توان با توجه به شرایط بدنی و حساسیت‌های مطرح برای افراد، مقدار مصرف آن را کنترل کرد و حداکثر بهره ممکن را از مزایا و فواید خوردن گوجه فرنگی به دست آورد.
