گردشگری سبز و اکوتوریسم به عنوان سبک‌های طبیعت دوستانه‌ای که امروزه توجه بسیاری از مسافران را به خود جلب کرده‌اند، در برخی فاکتورهای جزئی دارای تفاوت هستند. امروزه صنعت گردشگری به طور ویژه‌ای سبب رشد جاذبه‌های طبیعی و تاریخی شده و به عنوان یکی از سودمندترین صنایع جهت توسعه اقتصادی مورد معرفی قرار می‌گیرد. نکته مهم و قابل توجه در مورد صنعت گردشگری، مربوط به تنوع خواسته‌ها و اهدافی است که هر یک از این سبک‌ها دنبال می‌کنند.
در حال حاضر کشورهای توسعه یافته به منظور ایجاد فرصت‌های بهتر جهت تجربه سفر آگاهانه، زیر سازهایی را برای صنعت گردشگری لحاظ کرده‌اند که سبب بروز مزایای متنوعی برای بومیان و مسافران شده است. از این رو می‌توان دریافت که گردشگری سبز و اکوتوریسم تا چه حد برای دوستداران محیط زیست اهمیت دارد. به همين دلیل در ادامه قصد داریم به ارائه توضیحات بیشتر نسبت به تاثیر صنعت گردشگری بر محیط زیست، تعریف هر یک از این انواع و تفاوت‌های این دو سبک مسافرتی و اهداف مربوط به آن‌ها بپردازیم.
تاثیر صنعت گردشگری بر محیط زیست
امروزه محیط زیست به عنوان بهترین مکان برای صرف اوقات آرامش‌بخش، به یکی از اصلی‌ترین مقاصد مسافرتی تبدیل شده. به طوری که تقاضای بالا برای طبیعت‌گردی، عاملی جهت تاثیرگذاری صنعت گردشگری روی محیط زیست بوده است. شاید بپرسید گردشگری چه تاثیری می‌تواند روی طبیعت داشته باشد و چگونه سبب آسیب به محیط زیست می‌شود!
در پاسخ به این سوال باید به تولید مقادیر بالای زباله در طبیعت و استفاده بی‌رویه از منابع طبیعی اشاره کرد. از آنجایی که طبیعت زیستگاه جانوران و حیوانات بسیاری بوده و به نوبه خود سهم بزرگی در حیات بشریت دارد، عدم جلوگیری از آسیب به آن و یا تخریب ساختار طبیعی، سبب تهدید آینده انسان می‌شود. همین پارامترها سبب شده تا جوامع توسعه‌یافته و کشورهای پیشرفته، توجه بسیاری نسبت به آینده زمین داشته باشند.
صنعت گردشگری سبز و اکوتوریسم از جمله راهکارهای موثر در راستای جلوگیری از تخریب به شمار می‌رود که نیازمند رعایت برخی پارامترهای اخلاقی برای مسافران خواهد بود. به همین دلیل اهداف متنوعی برای هر یک از این انواع گردشگری تعریف شده که عامل اصلی ایجاد تفاوت سبک‌های مختلف گردشگری هستند.
گردشگری بدون رعایت اصول اخلاقی و فاکتورهای طبیعت‌دوستانه، خود یکی از دلایل تخریب و آسیب خواهد بود. با توجه به اینکه گردشگران و توریستان بیشترین زباله را در طبیعت رها می‌کنند و یا برای کمپ کردن به درختان و پوشش گیاهی سبز منطقه آسیب وارد می‌کنند، لازم است محدودیت‌هایی به منظور رعایت اصول اخلاقی تعریف شود تا علاوه بر جلوگیری از تخریب، بتوان حضور سودمندی را توسط گردشگران حاصل کرد و سبب رشد منطقه شد.
با در نظر داشتن مواردی که تا اینجا مورد بحث قرار گرفت، بالطبع می‌توان دریافت که صنعت گردشگری تا چه حد بر محیط زیست تاثیر می‌گذارد. از این رو اکوتوریسم در درجه اول، حفاظت از محیط زیست و آموزش مسافران در مورد زیستگاه‌های محلی و محیط طبیعی را در میان اهداف خود تعریف کرده است.
نکته قابل توجه در مورد گردشگری سبز و اکوتوریسم، مربوط به انحصار تعریف‌ها بسته به اهداف ویژه هر کدام است. با این حال رشد توسعه اقتصادی که گردشگری به سبک نوین گردشگری سبز و اکوتوریسم به همراه دارد، عاملی برای گسترش توجه نسبت به این شیوه از گردشگری شده
اکوتوریسم چیست؟
سفر مسئولانه همراه با آگاهی و هدفمندی به مناطق طبیعی در مسیر حفاظت از محیط زیست و رفاه مردم محلی که شامل تعلیم و آموزش می‌شود، تحت عنوان اکوتوریسم مورد معرفی قرار می‌گیرد. عبارت اکوتوریسم خود از دو بخش اکولوژی و توریسم تشکیل شده که بخش اول آن در معنای بوم‌شناسی و بخش بعدی به عنوان گردشگری شناخته می‌شود.
از جمله انواع اشکال اکوتوریسم یا همان گردشگری به سبک بوم شناسانه، می‌توان به مواردی چون کمپینگ، پیاده‌روی و تماشای حیات وحش اشاره کرد. در این سبک همانطور که گفته شد، تلاش در کمک آگاهانه به محیط زیست است.
تجربه سفر به طبیعت یک انگیزه اولیه برای بازدیدکنندگان داخلی و بین المللی به شمار می‌رود؛ اما نکته اصلی در رابطه با اهمیت این سبک گردشگری، مربوط به تشویق افراد به بازدید طبیعت نیست! در واقع باید گفت گستردگی و افزایش بیش‌ازحد گردشگری در تمام جهان، عاملی برای تخریب طبیعت و تولید زباله بوده که لازم است کنترل شود.
به منظور مهار این مشکل و دستیابی به عملکرد بهتر جهت کنترل شرایط، اکوتوریسم به صنعت گردشگری معرفی شد. این سبک در قالب اقتصاد سبز، می‌تواند به طور جدی سبب رشد و توسعه شده و مزایای فوق‌العاده‌ای برای افراد به همراه داشته باشد. اکوتوریسم این پتانسیل را دارد که در بسیاری از جهات، از ایجاد شغل و تقویت اقتصاد گرفته تا حفظ منابع طبیعی، به جوامع محلی سود برساند. با شیوه‌های مسئولانه در روند سفر به سبک اکوتوریسم، مسافران می‌توانند تأثیری مثبت و معنادار در راستای رشد و توسعه داشته باشند.
کمک مالی به حفاظت از محیط زیست
با توجه به اینکه در حال حاضر بشر در راستای دستیابی به منافع خود آسیب‌های جبران‌‌ناپذیری را به طبیعت وارد می‌کند، لازم است به منظور حفاظت از آن سراغ کمک مالی رفته و هزینه‌های مربوط به حفاظت از محیط زیست را متقبل شود. در چنین شرایطی چه راهکاری می‌تواند بهتر از گردشگری سبز و اکوتوریسم باشد تا هزینه‌ها را به واسطه خود گردشگران تامین کند! به همین دلیل یکی از اهداف غالب اکوتوریسم، در بحث کمک مالی به حفاظت از محیط زیست است.
احترام به فرهنگ‌های محلی
دست‌آورد مهمی که اکوتوریسم به عنوان یک سبک گردشگری طبیعت‌دوستانه به همراه دارد، مربوط به بحث احترام به فرهنگ‌های محلی می‌شود. با توجه به اینکه تعامل با افراد بومی در مسیر اکوتوریسم به طور ویژه‌ای لحاظ شده، از این طریق می‌توان به آشنایی افراد با فرهنگ‌ها و برقراری ارتباط مفید اشاره کرد.
خودشناسی و رشد فردی
تجربه یک سفر مسئولانه همراه با آگاهی، عاملی برای رشد فردی و دستیابی به خودشناسی خواهد بود. طبیعت به عنوان بهترین بستر برای آرامش انسان، فرصت خوبی برای تفکر ایجاد می‌کند. به همین دلیل جدا از مزایایی که اکوتوریسم برای افراد بومی به عنوان میزبان دارد؛ می‌تواند تاثیرات مثبتی را در شخصیت مسافران به جای بگذارد.
ایجاد آگاهی زیست محیطی
طبیعت بستر ایده آلی برای گردشگری با اهداف مختلف علمی، آموزشی، تحقیقی، تفریحی و درمانی است. از این رو افراد می‌توانند با گردشگری به سبک اکوتوریسم، به این اهداف دست پیدا کنند و از این طریق به آگاهی زیست محیطی برسند.
هدف توسعه اکوتوریسم
توسعه اکوتوریسم و تشویق افراد به این سبک گردشگری، خود یکی از اهداف این مسیر بوده که مورد توجه جوامع توسعه‌یافته و کشورهای مختلف قرار گرفته است.
احترام به حیات وحش
حیات وحش به عنوان بزرگترین خانه برای گونه‌های مختلف حیوانی، نیاز به مراقبت و توجه دارد. اکوتوریسم و به طور کلی گردشگری به سبک طبیعت‌دوستانه، می‌تواند به بهبود شرایط حیوانات و خود طبیعت کمک کند.
توسعه پایدار
با توجه به آنچه گفته شد، بخشی از اهداف اکوتوریسم، در راستای توسعه پایدار بوده و می‌تواند رشد را در جوامع محلی حاصل کند. به گونه‌ای که سبب بهبود وضع اقتصادی این جوامع و نیز جلوگیری از آسیب و تخریب محیط زیست شود.
تفاوت‌های اکوتوریسم و گردشگری سبز در چیست؟
حال که با چیستی اکوتوریسم و اهداف آن آشنایی پیدا کردید، زمان آن رسیده تا به تفاوت‌های اکوتوریسم و گردشگری سبز بپردازیم. قبل از این موضوع بهتر از نسبت به چیستی گردشگری سبز هم یک دانش کلی داشته باشید.
گردشگری سبز شامل فعالیت‌های سازگار با محیط زیست بوده که سود رساندن به جوامع محلی و ارتقای رفاه آن‌ها را مورد هدف قرار می‌دهد. در یک اصطلاح کلی، گردشگر سبز به معنای یک گردشگر دوستدار محیط زیست با ارائه خدمات گردشگری سودمند به طبیعت است. در واقع باید گفت تعریف گردشگری سبز و اکوتوریسم تا حد زیادی مشابه بوده و نمی‌توان تفاوت‌های چندانی را در وهله اول برای آن‌ها مطرح کرد.
اکوتوریسم و گردشگری سبز هر دو در راستای محافظت از طبیعت تعریف می‌شوند و شیوه‌هایی نوین در صنعت گردشگری هستند که توانسته‌اند مخاطبان خاص خود را پیدا کنند. نکته قابل توجه در مورد این سبک‌های گردشگری، عموما مربوط به تفاوت این سبک‌ها با گردشگری پایدار است.
هر دو اصطلاح به شیوه‌هایی اشاره دارند که سعی می‌کنند تأثیر منفی بازدیدکنندگان را با حفظ تنوع زیستی محلی و احترام به فرهنگ محلی به حداقل برسانند. به طوری که سودمندی از حضور گردشگران حاصل شود. مسئله مهم اینجاست که اغلب سازمان‌ها و موسسات گردشگری که از این شیوه‌ها و سبک‌ها در تور خود استفاده می‌کنند، روش‌های خاص خود را برای کاهش اثرات زیست محیطی توضیح می‌دهند. «اکوتوریسم» و «گردشگری پایدار» متفاوت هستند.
سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل، گردشگری پایدار را، اشاره به جنبه‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی توسعه گردشگری معرفی می‌کند. لازم به ذکر است که همین معرفی‌ها سبب شده تا اکوتوریسم و گردشگری پایدار، دارای تعریف‌های شفاف‌تری در مقایسه با گردشگری سبز بوده و وضوح بیشتری برای فهم افراد داشته باشند.
هدفمندی از جمله پارامترهایی است که در تمامی موارد و سبک‌های گردشگری مورد بحث خودنمایی کرده و سبب لزوم تعریف محدودیت‌ها و چهارچوب‌هایی برای مسافران می‌شود تا به این وسیله سازگاری حاصل شود. در واقع باید گفت همین فاکتور خود دلیل اصلی برای انتخاب سفر طبیعت‌دوستانه بوده تا حس مفید بودن را به گردشگران القا کند.
در هر حال فاکتور سازگاری با محیط زیست به عنوان دغدغه اصلی این سبک گردشگری، نیازمند لحاظ یک برنامه دقیق و طبیعت محور است. در نتیجه برنامه‌ریزی و برخورداری از یک لیست از وظایف، می‌تواند مسیر این نوع گردشگری را برای مسافران واضح کند. به همین خاطر سفر با مجموعه‌های گردشگری که تمامی نکات مربوط به این نوع گردشگری را لحاظ می‌کنند، تا حد زیادی در موفقیت افراد نسبت به اعمال تمامی اهداف موثر واقع می‌شود.
با در نظر داشتن تمامی آنچه که تا اینجا در مورد گردشگری سبز و اکوتوریسم گفته شد، در صورتی که رعایت اصول اخلاقی و تجربه یک سفر هدفمند در راستای حفاظت زیست محیطی برای شما هم اهمیت دارد، می‌توانید سراغ گردشگری سبز یا اکوتوریسم بروید و به توسعه اقتصاد جوامع محلی کمک کنید.
